[Python] Bài 3 - Cấu trúc điều kiện IF-ELSE-ELSE IF và vòng lặp FOR-WHILE

if dieu_kien:
    # Khối lệnh sẽ được thực thi nếu dieu_kien là True

age = 20

if age >= 18:
    print("Bạn đã đủ tuổi. Chúc bạn xem phim vui vẻ!")

# Nếu bạn đổi age = 15, chương trình sẽ không in ra gì cả.

# Giả sử is_popup_visible là biến kiểm tra sự hiện diện của pop-up
is_popup_visible = True

if is_popup_visible:
    print("Phát hiện có pop-up quảng cáo. Đang thực hiện đóng...")
    # code_để_click_nút_đóng()

if dieu_kien:
    # Thực thi nếu dieu_kien là True
else:
    # Thực thi nếu dieu_kien là False

number = 7

if number % 2 == 0:
    print(f"Số {number} là số chẵn.")
else:
    print(f"Số {number} là số lẻ.")

# Giả sử login_message là dòng chữ ta lấy được sau khi login
login_message = "Tài khoản hoặc mật khẩu không chính xác."

if login_message == "Đăng nhập thành công!":
    print("✅ TEST PASSED: Chức năng đăng nhập hoạt động đúng.")
else:
    print("❌ TEST FAILED: Đăng nhập thất bại hoặc thông báo lỗi không đúng.")

if dieu_kien_1:
    # Thực thi nếu dieu_kien_1 là True
elif dieu_kien_2:
    # Thực thi nếu dieu_kien_1 là False VÀ dieu_kien_2 là True
else:
    # Thực thi nếu tất cả các điều kiện trên đều False

diem_tb = 7.5

if diem_tb >= 8:
    print("Học lực: Giỏi")
elif diem_tb >= 6.5:
    print("Học lực: Khá")
elif diem_tb >= 5:
    print("Học lực: Trung bình")
else:
    print("Học lực: Yếu")

# Giả sử response_code là mã trạng thái nhận được từ API
response_code = 404

if response_code == 200:
    print("API call thành công (OK). Bắt đầu xử lý dữ liệu...")
elif response_code == 404:
    print("Lỗi: Không tìm thấy tài nguyên (Not Found).")
elif response_code == 403:
    print("Lỗi: Không có quyền truy cập (Forbidden).")
elif response_code == 500:
    print("Lỗi: Máy chủ gặp sự cố (Internal Server Error).")
else:
    print(f"Lỗi không xác định với mã: {response_code}")​

⚠️ Lỗi thường gặp & cách sửa

• ❌ Lỗi thụt lề (IndentationError): Quên không thụt lề code bên trong if/else.

  # Lỗi
  if age > 18:
  print("Lỗi!")

  ✅ Sửa: Thêm thụt lề (4 dấu cách).

  # Đúng
  if age > 18:
      print("Đúng!")​

• ❌ Dùng = thay vì ==: Dấu = là phép gán, == mới là phép so sánh bằng.

  # Lỗi
  if message = "Success":
      print("Lỗi cú pháp!")

  ✅ Sửa: Dùng == để so sánh.

  # Đúng
  if message == "Success":
      print("Đúng!")

• ❌ Quên dấu hai chấm (:) ở cuối dòng if, elif, else.

2. Vòng lặp for

Khái niệm

Vòng lặp for được sử dụng khi bạn muốn lặp qua một chuỗi các phần tử (ví dụ: một list, tuple, string, set, dict) và thực hiện một hành động cho từng phần tử.

Nó giống như việc bạn có một danh sách các việc cần làm, và bạn đi qua từng việc một từ đầu đến cuối danh sách.

Cú pháp và ví dụ

# Lặp qua một List
fruits = ["apple", "banana", "cherry"]
for fruit in fruits:
    print("Tôi thích ăn", fruit)

# Lặp qua một chuỗi (String)
for char in "Python":
    print(char)

# Lặp qua một Dictionary (lấy key)
student = {"name": "Lan", "age": 25}
for key in student:
    print(key, "->", student[key])

Hàm range()

range() là một hàm rất hữu ích, thường đi kèm với for để tạo ra một dãy số.

• range(stop): Tạo dãy số từ 0 đến stop - 1.

• range(start, stop): Tạo dãy số từ start đến stop - 1.

• range(start, stop, step): Tạo dãy số từ start đến stop - 1, với mỗi bước nhảy là step.

# In các số từ 0 đến 4
for i in range(5):
    print(i) # 0, 1, 2, 3, 4

# In các số chẵn từ 2 đến 10
for i in range(2, 11, 2):
    print(i) # 2, 4, 6, 8, 10

Ứng dụng thực tế trong Automation

• Data-Driven Testing: Kiểm thử chức năng đăng nhập với nhiều bộ dữ liệu (username, password).

  # List các cặp (username, password)
  credentials = [
      ("user1", "pass1"),
      ("user2", "pass2"),
      ("invalid_user", "wrong_pass")
  ]
  
  for username, password in credentials:
      print(f"Testing login with: {username} / {password}")
      # (Code automation để điền username, password và click login)

• Duyệt qua tất cả các sản phẩm trên trang tìm kiếm: Lấy tên và giá của từng sản phẩm.

  # Giả sử `products` là một list các phần tử web của sản phẩm
  # products = driver.find_elements(By.CSS_SELECTOR, ".product-item")
  
  # for product_element in products:
  #     name = product_element.find_element(By.CSS_SELECTOR, ".product-name").text
  #     price = product_element.find_element(By.CSS_SELECTOR, ".product-price").text
  #     print(f"Product: {name}, Price: {price}")

   

3. Vòng lặp while

Khái niệm

Vòng lặp while được sử dụng khi bạn muốn lặp lại một khối lệnh chừng nào một điều kiện còn ĐÚNG. Bạn không biết trước chính xác số lần lặp, chỉ biết khi nào thì dừng lại.

Nó giống như việc bạn khuấy một nồi súp và liên tục khuấy trong khi (while) súp chưa sôi. Khi súp sôi (điều kiện trở thành SAI), bạn dừng lại.

Cú pháp

⚠️ Cảnh báo: Phải có một dòng code bên trong vòng lặp while làm thay đổi điều kiện lặp. Nếu không, bạn sẽ tạo ra một vòng lặp vô hạn (infinite loop)!

# Ví dụ: Đếm ngược từ 5 về 1
count = 5
while count > 0:
    print(count)
    count -= 1  # Rất quan trọng! Nếu không có dòng này sẽ lặp vô hạn.
print("Bắt đầu!")

Ứng dụng thực tế trong Automation

• Chờ một phần tử xuất hiện trên trang web: Đây là ứng dụng kinh điển của while trong automation.

  # Giả sử ta đang chờ nút "Thanh toán" xuất hiện
  # is_button_visible = False
  # attempts = 0
  # max_attempts = 10 # Chờ tối đa 10 giây
  
  # while not is_button_visible and attempts < max_attempts:
  #     print("Chưa thấy nút, đang chờ 1 giây...")
  #     # (Code để kiểm tra xem nút đã hiển thị chưa)
  #     # is_button_visible = check_if_button_exists()
  #     # time.sleep(1) # Chờ 1 giây
  #     # attempts += 1
  
  # if is_button_visible:
  #     print("Đã thấy nút! Click vào.")
  # else:
  #     print("Hết thời gian chờ, không tìm thấy nút.")

• Thử lại một hành động bị lỗi: Khi gọi API có thể bị lỗi mạng, ta muốn thử lại vài lần trước khi bỏ cuộc.

  retry_count = 0
  max_retries = 3
  success = False
  
  while not success and retry_count < max_retries:
      print(f"Calling API, attempt {retry_count + 1}...")
      # response_code = call_api()
      # if response_code == 200:
      #     success = True
      # else:
      #     retry_count += 1
  
  if success:
      print("API call succeeded!")
  else:
      print("API call failed after multiple retries.")

4. So sánh for và while


5. Từ khóa break và continue

Đây là 2 công cụ giúp ta kiểm soát vòng lặp một cách linh hoạt hơn.

5.1 break:

Dừng lại khi đã tìm thấy thứ mình cần 🎯 hay còn có ý nghĩa là thoát ngay lập tức khỏi vòng lặp (cả for và while), không quan tâm các lần lặp còn lại.

Khi mục tiêu của bạn là tìm một thứ gì đó trong một danh sách và bạn đã tìm thấy nó, việc tiếp tục tìm kiếm ở phần còn lại của danh sách là không cần thiết và lãng phí thời gian. break giúp bạn thoát khỏi vòng lặp ngay lập tức để tiết kiệm tài nguyên.

Ví dụ: 

# Tìm số 5 trong danh sách và dừng lại ngay
numbers = [1, 8, 3, 5, 9, 2]
for num in numbers:
    print("Đang xét số:", num)
    if num == 5:
        print("Đã tìm thấy số 5!")
        break # Thoát khỏi vòng lặp ngay

Ứng dụng thực tế trong Automation:

Kịch bản: Bạn đang kiểm thử chức năng tìm kiếm của một trang thương mại điện tử. Sau khi tìm kiếm "MacBook Pro 16 inch", trang web trả về 20 sản phẩm. Mục tiêu của bạn là xác nhận rằng sản phẩm chính xác có tồn tại trong kết quả trả về, sau đó click vào nó.

Cách triển khai: Bạn sẽ dùng vòng lặp for để duyệt qua danh sách 20 sản phẩm. Bên trong vòng lặp, bạn kiểm tra xem tên sản phẩm có khớp chính xác với "MacBook Pro 16 inch" hay không.

• Nếu khớp, bạn đã hoàn thành mục tiêu. Bạn sẽ click vào sản phẩm đó và dùng break để thoát khỏi vòng lặp ngay lập tức. Không cần phải kiểm tra sản phẩm thứ 10, 11, 12... nữa.

• Nếu không khớp, vòng lặp tiếp tục.
  
  

# Giả sử `search_results` là một list chứa các phần tử web của sản phẩm
# search_results = driver.find_elements(By.CSS_SELECTOR, ".product-item")

product_to_find = "MacBook Pro 16 inch"
is_found = False

print("Bắt đầu tìm kiếm sản phẩm...")
for product_element in search_results:
    # Lấy tên của sản phẩm từ phần tử web
    product_name = product_element.find_element(By.CSS_SELECTOR, ".product-name").text
    print(f"Đang kiểm tra: '{product_name}'")

    if product_name == product_to_find:
        print(f"✅ Đã tìm thấy sản phẩm '{product_to_find}'!")
        # Click vào sản phẩm này
        # product_element.click()
        is_found = True
        break  # THOÁT NGAY LẬP TỨC! Không cần kiểm tra các sản phẩm còn lại.

if not is_found:
    print(f"❌ TEST FAILED: Không tìm thấy sản phẩm '{product_to_find}' trong kết quả.")​

👉 Lợi ích: Kịch bản test chạy nhanh hơn, đặc biệt khi danh sách kết quả dài (hàng trăm sản phẩm) và sản phẩm cần tìm nằm ở ngay đầu danh sách.

5.2 continue:
Bỏ qua những thứ không liên quan ⏭️ hay còn có thể hiểu là  bỏ qua lần lặp hiện tại và nhảy ngay đến lần lặp tiếp theo.

Khi bạn cần xử lý một danh sách nhưng muốn bỏ qua một vài phần tử không đáp ứng điều kiện nào đó, continue sẽ giúp bạn nhảy thẳng đến phần tử tiếp theo mà không cần thực thi phần còn lại của khối lệnh trong lần lặp đó.

Ví dụ

# In ra các số lẻ từ 1 đến 10
for i in range(1, 11):
    if i % 2 == 0: # Nếu i là số chẵn
        continue # Bỏ qua lần lặp này, không chạy lệnh print
    print(i)

# Giả sử `all_links` là một list chứa tất cả các phần tử link (thẻ <a>)
# all_links = driver.find_elements(By.TAG_NAME, "a")

product_data = []

print("Bắt đầu thu thập dữ liệu sản phẩm...")
for link_element in all_links:
    # Lấy đường dẫn URL từ thuộc tính 'href'
    url = link_element.get_attribute("href")

    # Điều kiện để bỏ qua: nếu link không tồn tại hoặc là link quảng cáo
    if not url or "googleads" in url or "quangcao" in url:
        print(f"-> Bỏ qua link không hợp lệ hoặc link quảng cáo: {url}")
        continue  # Bỏ qua lần lặp này, đi đến link tiếp theo

    # Nếu không bị 'continue', code ở dưới đây sẽ được thực thi
    # Giả sử chỉ link sản phẩm mới có class 'product-title'
    # try:
    #     product_name = link_element.find_element(By.CSS_SELECTOR, ".product-title").text
    #     product_price = link_element.find_element(By.CSS_SELECTOR, ".price").text
    #     print(f"Thu thập: {product_name} - {product_price}")
    #     product_data.append((product_name, product_price))
    # except:
    #     # Bỏ qua các link không có cấu trúc sản phẩm
    #     continue

print("\nThu thập hoàn tất!")​

So sánh break và continue

6. Tóm tắt buổi học

• Cấu trúc điều kiện if-elif-else giúp chương trình "ra quyết định".

• Vòng lặp for dùng để duyệt qua các phần tử trong một tập hợp đã biết.

• Vòng lặp while dùng để lặp khi một điều kiện còn đúng, chưa biết trước số lần lặp.

• break dùng để thoát khỏi vòng lặp, continue dùng để bỏ qua lần lặp hiện tại.

• Luôn nhớ thụt lề (indentation) và dấu hai chấm (:) trong các cấu trúc này.